Shurangama Mantra with Verses and Commentary
by Venerable Tripitaka Master Hsuan Hua
417. MA HA MẠT ĐÁT RỊ CA NOA
摩訶末怛唎迦拏
MAHĀ MĀTRGANA
Thị
thị phi phi quả tùng nhân
Thiện
thiện ác ác giả phục chân
Tranh
tranh sảo sảo hà thời liễu
Ấp
ấp nhượng nhượng giải thù hận.
是是非非果從因
善善惡惡假復真
爭爭吵吵何時了
揖揖讓讓解讎恨
Cách ĐOẠN TUYỆT THỊ
PHI
Hàng phàm phu vì chưa chứng vào chân tâm bình đẳng,
còn ranh giới phân biệt giữa ta và người, nên trong đời sống, sự hơn thua phải
quấy khen chê có đến muôn ngàn, không ai tránh khỏi. Dù cho chư Phật Bồ Tát vì
lòng đại bi thị hiện giữa cõi trần để độ sanh, cũng phải chịu cảnh thị phi
thương ghét. Cổ ngôn có câu:
Thùy nhơn bối hậu vô nhơn thuyết.
Na cá nhơn tiền bất thuyết nhơn!
Lời này ý nói: "Không có ai chẳng bị kẻ khác
chỉ trích chê bai sau lưng, nhưng ở trước mặt người ta không nói ra mà
thôi." Đây là câu thành ngữ xác thật, do sự kinh nghiệm của người xưa.
Những sự thị phi làm cho hành giả, nếu không sáng
suốt bình tĩnh, nhiều khi phải xao động sanh phiền não, rất chướng ngại cho
đường tu. Cho nên ở đây nêu ra vấn đề này để tìm cách phá giải. Muốn dứt trừ
thị phi, phải y theo ba sự kiện:
Điều thứ nhứt: phải xét sửa lỗi
mình, đừng nhìn nói lỗi người. Ví như con trâu đen thấy cò trắng đứng trên mình
thì để yên; khi con quạ bay đến đậu lại lấy sừng quơ đuổi; nó không ngờ mình
còn đen nhiều hơn con quạ. Phàm phu cũng thế, thích lời khen, ghét tiếng xấu,
ưa bươi móc điều dở của người, không dè mình cũng nhiều lỗi lầm, chẳng có chi
là tốt đẹp! Cho nên nguyên tắc của người tu là phải tự phản tỉnh xét sửa lấy
mình, đừng nên nhìn nói điều dở của người. Xét sửa lỗi mình thì càng ngày càng
sáng, nhìn nói lỗi người tất càng gây thêm việc trái oan.
Điều thứ hai: khi bị sự thị phi
khinh báng, nên an nhẫn, đừng tìm cách biện minh. Ví như tờ giấy trắng bị vết
mực làm lem, cứ để yên, nó chỉ dơ một chỗ đó rồi lần lần phai nhạt; nếu lấy đồ
lau chùi, tất sẽ hoen ố cả toàn diện. Luận Niệm Phật Bảo Vương Tam Muội nói:
"Bị oan ức chớ cầu biện minh, nếu biện minh tất oán hận càng sanh."
Bởi người đã cố tâm nói xấu, ta biện minh tức là cho kẻ đó nói sai, dĩ nhiên sẽ
sanh sự oán thù tranh cãi, mà vô tình lại làm cho quần chúng hay biết, và để ý
nghi ngờ mình. Thông thường, người mới tu hay thấy mình phải kẻ khác quấy.
Người tu hơi lâu, thấy mình và kẻ khác đều có phải có quấy. Người tu càng lâu,
duy chỉ thấy mình quấy. Tại sao thế? - Bởi khi việc khinh báng xảy ra, nếu hiện
tại mình không sai quấy tất kiếp trước cũng lỗi lầm, nên đời nay phải chịu quả.
Giả sử kiếp trước ta không có biệt nghiệp trực tiếp gây nên lỗi, thì cũng do
cộng nghiệp tội ác, mới đồng sanh trong cõi ngũ trược này. "Đã mang lấy
nghiệp vào thân. Cũng đừng trách lẫn trời gần trời xa." Lời của cụ Nguyễn
Du nói, cũng thầm hợp với lý đạo.
Điều thứ ba: người tu phải giữ
vững lập trường, tin chắc lý nhân quả, đừng xao động vì tiếng hay dở bên ngoài.
Kinh Pháp Cú nói: "Ngọn núi cao đứng vững giữa cơn giông tố. Người chân
chánh an nhiên giữa tiếng thị phi." Tất cả tiếng khen chê bên ngoài không
làm cho ta tốt hoặc xấu, siêu hay đọa, mà tốt xấu siêu đọa đều do nơi ta. Nếu
ta gây nhân lành dù người có khinh là xấu xa tội ác, ta vẫn được siêu thăng.
Trái lại, ta gây nhân ác, tuy người quý trọng ngợi khen, ta vẫn phải chịu đọa
lạc. Do hiểu lẽ này, một thiền sư Việt Nam đã viết ra những lời thi ý tứ rất thanh
tân siêu thoát:
Thị phi ngôn trục triêu hoa lạc
Danh lợi tâm tùy dạ vũ hàn!
Hoa lạc, vũ tình, sơn tịch tịch
Nhất thanh đề điểu hựu xuân tàn.
Tạm dịch:
Thị phi tiếng rụng theo hoa sớm
Danh lợi lòng băng với bão đêm!
Mưa tạnh, hoa rơi, non vắng vẻ
Chim kêu xuân lại quá bên thềm.
Đừng quan tâm đến danh lợi thị phi, hãy để cho nó
rơi theo hoa sớm, lạnh với mưa đêm, rồi tan biến lần lần. Kìa một tiếng chim
kêu, một mùa xuân đã qua, sao ta không lo tu tập?
Những
Lời Khuyên Răn Về Việc Thị Phi
Cổ ngữ nói: "Kinh mục chi
sự do khủng vị chân, bối hậu chi ngôn khởi túc thâm tín; nhĩ khả đắc văn, khẩu
bất khả đắc ngôn dã." Câu này có
nghĩa: "Việc thấy trước mắt còn e không đúng với sự thật, thì lời nói sau
lưng đâu đáng để tin? Cho nên sự thị phi tai có thể được nghe, nhưng miệng
không nên nói." Tiếng thị phi lắm khi phát xuất từ sự nghi lầm, hiểu lầm,
nghe lầm, rồi ở trong nhà nó là hình con chuột, khỏi cửa ngõ nó biến thành hình
con dê, ra tới ngoài đường lại hóa thành hình con trâu; nguyên khởi thật không
có chi, nhưng khi đồn đải đến người thứ mười, thì người đồn lần thứ nhứt nghe
cũng phải kinh sợ! Nhiều khi tiếng chê bai lại có do lòng hơn thua ganh ghét,
với sự cố tâm trả oán, hoặc dìm kẻ có nhiều phương diện hơn mình. Tánh ưa nói
nhiều và tâm tật đố thị phi, nhứt là phái nữ, rất dễ khởi phạm; khi họ kính
thương, thì người đó mau thành tiên Phật, lúc họ khinh ghét, kẻ ấy cũng dễ hóa
yêu ma. Một sư cụ thuộc bậc tiền bối đã nói: "Mấy bà, mấy cô có nhiều đức
tin hơn phái nam, việc hành đạo phần đông siêng năng tinh tấn. Nhưng công đức
tu niệm được bao nhiêu, đều bị cái miệng nó đốt hết cả!" Với ý niệm ngăn
những điều lầm lỗi của thị phi để giữ gìn cho công đức tu hành không bị hủy
tổn, và tránh những ác báo về sau, xin dẫn lời hay của người xưa, cho đến lời
răn dạy của Phật, Tổ để cùng nhau khuyên nhắc.
Một buổi nhàn hạ, Đường Thái Tông hỏi bề tôi là Hứa Kính Tôn rằng: "Trẫm
thấy khanh phẩm cách cũng không phải là phường sơ bạc, sao lại có nhiều tiếng
thị phi chê ghét như thế?" Kính Tôn thưa: "Tâu bệ hạ! Mưa mùa xuân
tầm tã như dầu, người nông phu mừng cho ruộng đất được thấm nhuần, kẻ bộ hành
lại ghét vì đường sá bùn lầy trơn trợt. Trăng mùa Thu trong sáng như gương,
hàng tao nhân mừng gặp dịp thường du ngâm vịnh, nhưng bọn đạo tặc lại ghét vì
ánh nguyệt quá rõ ràng! Như trời đất là vô tư, mà cơn nắng mưa, thời tiết còn
bị thế gian trách hận ghét thương, thì hạ thần đâu phải người vẹn toàn, làm sao
tránh khỏi sự chê bai chỉ trích? Cho nên ngu ý trộm nghĩ: đối với tiếng khen
chê, nên bình tâm suy xét, đừng vội tin nghe. Nếu vua tin nghe lời thị phi thì
tôi bị giết; cha mẹ tin nghe lời thị phi tất con bị hại; anh em vợ chồng tin
nghe lời thị phi, sẽ phải chia lìa; thân bằng hàng xóm tin nghe lời thị phi rồi
đi đến chỗ đoạn tuyệt. Miệng lưỡi thị phi thật độc hơn rồng rắn, bén hơn gươm
đao, giết người không thấy huyết!" Hứa Kính Tôn sử sách chê là gian thần,
nhưng dù sao lời nói của ông cũng chí lý đáng làm gương khuyên nhắc cho hậu
lai, nên vẫn được người đời truyền tụng.
Kinh Pháp Hoa nói: "Sau khi Như
Lai diệt độ, người nào thọ trì đọc tụng kinh này, sẽ được phước báo trong đời
hiện tại. Nếu kẻ nào thấy người thọ trì kinh này, vạch bày những lỗi lầm của
người đó, hoặc có thật, hoặc không có thật; kẻ ấy sẽ mang nghiệp quả, ghẻ lác,
đui mù, và những ác báo như trước đã nói." (Đại lược)
Như lời Phật dạy, ta thấy chẳng những khinh hủy
người tụng Kinh Pháp Hoa, mà khinh hủy kẻ trì chú niệm Phật và đọc tụng các
kinh điển Đại Thừa khác, cũng đều mang tội nặng.
Kinh Phạm Võng Bồ Tát Giới nói: "Nếu Phật tử nào, tự miệng rao nói tội lỗi của Bồ Tát xuất
gia, Bồ Tát tại gia, Tỳ Khưu, Tỳ Khưu Ni; hoặc bảo người rao nói tội lỗi; hoặc
từ nhân, từ duyên, từ cách thức, cho đến từ nghiệp, rao nói những tội lỗi trong
Phật pháp; Phật tử này phạm Bồ Tát Ba La Di tội." Lại nói: "Nếu Phật
tử tự phô dương tài đức của mình mà dìm chê điều hay tốt của người, làm cho
người bị khinh chê; Phật tử này phạm Bồ Tát Ba La Di tội." Lại nói:
"Chúng sanh mỗi ngày ba nghiệp tạo vô lượng tội, nhứt là khẩu
nghiệp." (Đại lược)
Đức Thế Tôn từ bi chỉ đường tội phước rõ ràng, mà
hàng Phật tử chúng ta bởi quá si mê, nên có nhiều người đã lãng quên; vì lòng
tật đố thị phi, gây biết bao khẩu nghiệp!
Trong Kinh Đại Tập, Như Lai bảo: "Nếu hàng vua quan đánh mắng người xuất gia giữ giới hoặc
phá giới, sẽ mang tội đồng như làm cho trăm ức thân Phật ra huyết. Nếu thấy
người mặc áo cà sa, không luận kẻ giữ giới hay phá giới, nên sanh tâm tưởng như
Phật."
Kinh Đại Tập đã nói như thế, thì hàng Phật tử xuất
gia cho đến tại gia nếu có lầm lỗi, tất sẽ chuốc lấy khổ báo riêng về phần họ,
ta chỉ sanh tâm thương xót chớ không nên khinh chê. Niệm tôn trọng thương xót
khiến thêm lớn phẩm lành, tâm khinh mạn chê bai, lại đi vạch nói việc thi phi
của người, chỉ tổn phước đức mình, và đa mang phần khổ lụy! Cho nên người biết
tu, hằng thủ phận, lo xét ngó vào mình để tự sửa chữa. Trái lại, mình còn nhiều
lầm lỗi mà không xét nghĩ, lại đi vạch nói chê bai người, là kẻ chưa ý thức về
việc tu.
Cổ ngôn có câu: "Ngã khuy nhơn
thị họa, nhơn khuy ngã thị phước." Câu này hàm ý
nghĩa: "Ta làm tổn người là họa, người làm tổn ta là phước." Đối với
người tu, khi bị kẻ khác thị phi khinh báng, nên sanh tâm nghĩ rằng: kẻ ấy là
người đem phước đến cho mình. Tại sao thế? - Bởi chúng ta từ vô thỉ đến nay gây
ra tội chướng vô biên, nếu bị một lời khinh chê, tất được giảm bớt một phần tội
nghiệp. Đó chẳng phải là điều phước lợi cho mình ư? Còn kẻ khinh báng tất sẽ
chịu quả khổ, ấy là lẽ dĩ nhiên; bởi họ mê lầm tự chuốc lấy tai họa.
Lại để chỉ rõ thế nào là chân tu, cùng tư cách của
bậc chân tu, xin dẫn chứng thêm một đoạn trong bài kệ Vô Tướng, Kinh Pháp Bảo
Đàn của đức Lục Tổ:
Nếu là bậc chân tu
Không thấy lỗi của đời.
Nếu như thấy lỗi người
Mình chê, là kém dở!
Người quấy, ta đừng quấy
Ta chê, tự có lỗi.
Muốn phá tan phiền não
Hãy trừ tâm thị phi
Thương ghét chẳng để lòng
Nằm thẳng đôi chân nghỉ!
(Pháp Bảo Đàn Kinh, Vô Tướng kệ)
Những hàng con Phật hoặc xuất gia hoặc tại gia, đều
tự xem mình là người tu hành lo đạo. Nhưng làm thế nào biết được ai là chân tu,
giả tu? Về điều này, đức Lục Tổ đưa ra một cách giảo nghiệm rất đơn giản, Ngài
bảo: "Nếu là bậc chân tu, không thấy lỗi của đời." Mà thật thế, bậc
chân tu luôn luôn tự nhìn để sửa lỗi, trụ nơi tịch định; dứt hẳn lòng ngã nhơn
phân biệt, có tâm tư đâu nghĩ đến việc hay dở tốt xấu của người! Kẻ giả tu trái
lại, tâm nhơn ngã hơn thua ganh ghét dẫy đầy, mở miệng ra là phê bình chỉ
trích, nói điều hay dở của thế gian; rất cách xa với đạo. Bởi thế, khi còn thấy
lỗi người rồi khinh báng chê bai, tất nhiên tỏ ra mình đã kém dở trước nhất, vì
tâm hãy còn vọng động phân biệt, thiếu đức trí huệ từ bi, sẽ chiêu cảm lấy tội
báo về sau. Người quấy mặt người, ta đừng quấy, nên học bậc trí nhơn, để lòng
trong sáng như gương, việc sắp đến không đón trước, việc đã qua chẳng luyến mơ,
tâm linh sáng suốt bình đẳng khắp mọi nơi, sẽ có sự diệu ứng vô cùng! Nếu động
niệm ganh ghét, nói lời khinh chê, thì bên trong chân tánh đã bị nhiễm ô, bên
ngoài lại chuốc lấy việc oán thù tranh chấp, sự sai lầm tội lỗi càng thêm. Cho
nên muốn được an nhàn khỏi phiền não, đừng phê luận việc phải quấy của người.
Câu "Hãy trừ tâm thị phi" còn có ý nghĩa sâu là: trừ tứ cú, tuyệt
bách phi. "Nằm thẳng đôi chân nghỉ", tức là cảnh giới đại giải thoát,
chỉ cho sự tham học đã xong, đói thì ăn, mệt nằm ngủ.
Bậc chân tu luôn luôn có lập trường sáng suốt vững
chắc, không quan tâm đến sự khen chê thương ghét bên ngoài. Như thuở xưa Nghĩa
Thanh thiền sư sau khi đắc pháp với ngài Phù Sơn, đến ngụ nơi chùa của Viên
Thông Tú hòa thượng. Tuy ở trong đại chúng nhưng Sư không tham thiền hỏi đạo,
mỗi ngày chỉ nằm ngủ. Vị tăng chấp sự đem việc ấy bạch lại. Ngài Viên Thông cầm
tích trượng đến tăng đường, thấy Sư đang nằm nhắm mắt liền quở rằng: "Nơi
đây không có thừa cơm gạo để cho thượng tọa ăn rồi nằm ngủ!" Sư nói:
"Thế thì hòa thượng bảo tôi phải làm gì?" Thông hỏi: "Sao không
đi tham thiền?" - Đáp: "Thức ngon chẳng giúp gì cho người đã ăn
no." Hòa thượng bảo: "Có nhiều người không bằng lòng thượng
tọa." Sư nói: "Giả sử bằng lòng, thì tôi sẽ được gì?" Thấy lời
nói khác thường, ngài Viên Thông hỏi tiếp: "Thượng tọa đã từng tham kiến
vị nào?" - Đáp: "Tôi từ nơi ngài Phù Sơn đến đây." Hòa thượng
nói: "Thảo nào ông lại chẳng cứng đầu!" Liền nắm tay nhau cả cười,
rồi đi về phương trượng.
Sau Nghĩa Thanh thiền sư nối pháp cho ngài Đầu Tử
Ngung. Vào hôm mùng bốn tháng năm, niên hiệu Nguyên Phong thứ sáu đời Tống,
thiền sư tắm gội rồi lên pháp tòa từ biệt đại chúng, lưu bài kệ xong, liền
buông bút tọa hóa. Như Nghĩa Thanh thiền sư tác phong phóng khoáng, sống chết
tự do dường ấy, có phải Ngài đã lãnh hội câu: "Thương ghét chẳng
để lòng. Nằm thẳng đôi chân nghỉ" đó ư?
Niệm
Phật Thập Yếu
Hòa Thượng Thích Thiền Tâm
Chúng sinh ái niệm các chân hư
Chủng nhân kết quả cầu chư kỷ
Lễ thượng vãng lai đạo bất thiên.
Hiệp-Chưởng Thủ Nhãn Ấn Pháp
Comments
Post a Comment